PEDANIUS DIOSCORIDES
Anadolu’nun Kilikya Bölgesinde bulunan Anazabar’da dünyaya gelen Pedanius Dioscorides, MS 1. yy’da 40 ile 90 yılları arasında yaşamış bir hekimdir. Hekimliğin dışında botanik bilimiyle de uğraşan Dioscorides, Roma İmparatorları Caligula, Claudius ve Neron zamanında hekimlik görevini yerine getirir. Bu görevi sırasında Roma ordusu ile imparatorluk sınırları içerisindeki Anadolu, Mısır, Arabistan, Afrika, Kafkasya gibi pek çok ülkeyi gezme fırsatı edinerek buralardaki bitkileri inceler ve en önemli kitaplarından biri olan De Materia Medica’yı yazar.
De Materia Medica birçoğu resimle tanıtılan 600’den fazla bitkisel, 35 tane hayvansal ve 90’a yakın madensel drog içerir. Dioscorides'in ele aldığı droglardan 149 tanesi kendisinden yaklaşık altı yüzyıl önce yaşamış olan Hippocrates tarafından da bilinir ve bunlardan 90 tanesi günümüzde hala kullanılır. (Ataç ve Yıldırım, 2004)
Yaklaşık 1000 adet basit ilacın tanıtıldığı De Materia Medica, süt ve bal gibi hayvansal besinlerin tıbbi ve diyetetik değerleri ve kimyasal ilaçların tanımını bir özet halinde verilirken, cerrahi anestezi için gerekli olan afyon ve türeviyle yapılan uyutma iksirinden de söz eder. (Young, 2013) Ayrıca eserde; drogların bulundukları yerler, botanik tarifleri, özellikleri, tıbbi etkileri, kullanım şekilleri, yan etkileri, dozajları, bitki yetiştirme yöntemleri, veterinerlik ve tıp dışı kullanımları da anlatılır. (Ataç ve Yıldırım, 2004)
16 yüzyıl boyunca farmakoloji ve ecza alanına liderlik yapan Dioscorides'in Grekçe kaleme aldığı De Materia Medica en az yedi farklı dile çevirilerek günümüze kadar ulaşır. (Young, 2013) İslam aleminde, tercüme dönemiyle birlikte 9. yüzyıldan sonra yazılan basit ilaçlarla ilgili eserlerde Dioscorides ve eseri De Materia Medica’nın adı sıklıkla kullanılır. Erken dönem İslam tıbbını etkilediği gibi Osmanlı tıbbını da etkileyen De Materia Medica, Osmanlı tıbbında hekimlerin kullandıkları en önemli kaynak kitaplardan birisi olur. Eserin ve Dioscorides'in etkilerini İbn Sina, İbn Baytar, Razi ve Biruni gibi önemli İslam alimlerinin eserlerinde yaptıkları alıntılarda görmek mümkündür. (Ataç ve Yıldırım, 2004)
REFERANSLAR
Young, G. (2013). Pedanius Dioscorides. In: Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc.
Ataç, A. & Yıldırım, V. (2004). Osmanlı Hekimleri ve Dioskorides'in "De Materia Medica"sı. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, [online] 15, pp.257-269. Available at: http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/1272/14651.pdf [Accessed 2 Jul. 2017].