GALEN
Bergamalı Galen olarak bilinen Yunanlı hekim Galenos Klaudios’un 131 yılında başladığı hayatı 201 yılına doğru son bulur.
Bergama’da bulunan, tıbbın ve sağlığın tanrısı olarak bilinen Asclepius heykelinin Galen üzerinde büyük bir etkisi vardır. Ünlü bir mimar olan babası Nikon’un, rüyasında Asclepius’u görmesi Galen’in eğitimi konusunda önemli ve yön verici bir unsur olur.
Tıp eğitimine 16 yaşında başlayan Galen’in, İzmir ve Korinthos’un ardından İskenderiye’de aldığı tıp eğitimi 12 yıl sürer. Felsefe eğitimini tamamladıktan sonra tıp okuyan Galen önce Bergama’da sonra Roma’da hekimlik yapar.
İskenderiye’de yaptığı çalışmaların somut bir delili olmamakla beraber orada insanların iskeletlerini incelemenin kolaylığı üzerine yaptığı vurgular, kadavralarla çalıştığını gösterir. Bunun dışında karşılaştırmalı anatomi için, maymun kadavralarını kullanır.
Bergama’ya geri döndüğünde gladyatörlerin cerrahı olarak görevine başlayarak çeşitli operasyonlara yönelir ve birçok yara üzerinde çalışma fırsatı bulur. Seyirciler ve gladyatörlerin vücutlarını karşılaştırarak da beden egzersizlerinin sağlıklı yaşama katkısının önemini keşfeder.
Bilimsel çalışmalarıyla da bilinen ünlü filozof Aristoteles ile birlikte XVII. yy. ortasına kadar bütün tıp dünyasını etkisi altına almayı başaran Galen, tıp alanında Hippocrates’ten etkilenir ve onun dört bedensel unsura dayalı tıp teorisini benimseyip uygulamaya çalışır. Bu teori Gallenizm olarak Araplar tarafından kabul edilerek tüm Ortaçağ boyunca üstünlüğünü korur.
Gallenizm, dört suyuk (kan, safra, kara safra, tükürük), dört ana nitelik (ısı, soğuk, nem, kuruluk) ve üç ruh ( biri karaciğerde, ikincisi kalpte, üçüncüsü beyinde) üzerine kurulmuş bir tıp öğretisidir. Sağlık ve hastalığı bu model üzerinden açıklayan Galen, fizyoloji ve patalojinin temellerini yine bu yaklaşımlar üzerine kurar ve Hippocrates’den de esinlendiği bu teoride sağlığın esas olarak dengeye dayalı olduğunu savunur.
Bu dört suyuğun üç ruh ile bir ilişkisinin olduğunu belirterek üç ruha; beyine mantık, kalbe duygu, karaciğere istek karşılık gelecek şekilde anlam yükler. Plato’nun da savunduğu ruhtaki dengenin sağlığın temelini oluşturacağı görüşünü benimser ve fizyoloğun görevinin hastanın dengesini sağlamak yolunda bir yönlendirici olduğunu kabul eder.
Bunlara karşılık hayvanlar üzerinde yaptığı çalışmalar sayesinde özellikle kalp ve sinir sistemi ile ilgili önemli buluşlar yaparak ilk deneysel fizyolog ünvanını alır. Sinirler üzerine yaptığı bir çalışmasında, boyundaki sinirleri kestiğinde omuz kaslarında felç meydana geldiğini gözlemler, kalbe giden sinirleri kestiğinde ise kalbin durmasına neden olarak sinirlerin beyinden değil de kalpten çıktığı konusundaki eski bir inanışa son verir.
Kas, kemik, damarlar ve sinirleri incelendiği önemli çalışmalara sahip olan hekimin deneysel çalışmalarının anatomi alanında hızlı bir ilerlemenin ilk adımları olması beklenirken, Ortaçağ öğrencilerinin dini yasaklar nedeniyle Galen’in çalışmalarını doğrulayamaması üzerine bu ilerleme beklenen hızında gerçekleşemez.
REFERANSLAR
"Galenos Klaudios." Büyük Larousse. Cilt 9. İstanbul: Milliyet, 4366-4367. Print.
Boylan, Michael. "Galen." Internet Encyclopedia of Philosophy. Web. 07 Haziran 2017. http://www.iep.utm.edu/galen/